Ngộ độc thực phẩm là tình trạng thường gặp, đặc biệt khi chế biến thức ăn không đảm bảo vệ sinh. Một trong những bước quan trọng giúp hạn chế tác hại và giảm hấp thu chất độc là làm sao để nôn hết thức ăn khi bị ngộ độc. Bài viết này Thực Phẩm Tấn Tài sẽ hướng dẫn chi tiết các phương pháp và lưu ý khi gây nôn, giúp bạn xử lý nhanh chóng, an toàn và hiệu quả.
Mục lục
Nguyên nhân và triệu chứng ngộ độc thực phẩm
Nguyên nhân ngộ độc
Ngộ độc thực phẩm thường xuất phát từ:
- Vi khuẩn, virus và ký sinh trùng: Salmonella, E. coli, Norovirus, v.v.
- Độc tố tự nhiên trong thực phẩm: Cụ thể như nấm độc, cá biển có độc tố tetradotoxin.
- Hoá chất và thuốc bảo vệ thực vật: Nhiễm trứng thuốc, hóa chất bảo quản, chất tẩy rửa dính vào thực phẩm.
- Thực phẩm bị ôi thiu, bảo quản không đúng cách: Thịt, cá, trứng để quá lâu ở nhiệt độ phòng, không được đun kỹ.
Triệu chứng điển hình
Biểu hiện của ngộ độc thực phẩm thường xảy ra sau khi ăn từ 1–24 giờ và bao gồm:
- Đau bụng quặn, co thắt, chướng bụng.
- Buồn nôn, ói mửa liên tục.
- Tiêu chảy phân lỏng, có thể có máu.
- Sốt nhẹ hoặc sốt cao.
- Mệt mỏi, cổ họng khô, khát nước.
- Trong trường hợp nặng, có thể hoa mắt, chóng mặt, rối loạn ý thức.
Để hạn chế tối đa tính hấp thụ chất độc vào máu và cơ quan khác, việc nôn hết thức ăn là bước xử lý đầu tiên vô cùng quan trọng.
Tại sao cần nôn hết thức ăn khi bị ngộ độc
Lợi ích của việc nôn thức ăn
- Loại bỏ nhanh vi khuẩn và độc tố: Việc nôn ra hết thức ăn giúp đẩy vi khuẩn, virus, độc tố còn sót trong dạ dày ra bên ngoài, giảm tải gánh nặng cho tiêu hóa.
- Giảm thiểu hấp thu chất độc: Nếu để thức ăn nhiễm độc ở lại lâu, cơ thể sẽ hấp thu một lượng lớn chất độc vào máu, gây tổn thương gan, thận, thần kinh.
- Hạn chế triệu chứng nặng: Bằng cách nôn kịp thời, triệu chứng buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy có thể được giảm nhẹ, người bệnh sẽ bớt mệt mỏi và nguy cơ mất nước do tiêu chảy kéo dài.
Rủi ro nếu không nôn kịp
- Tăng nguy cơ mất nước: Khi độc tố nằm lại trong dạ dày, cơ thể sẽ bị kích thích mạnh, gây nôn mửa liên tục, tiêu chảy… khiến cơ thể mất nước nhanh, dễ dẫn đến suy kiệt.
- Nguy cơ biến chứng nghiêm trọng: Nếu độc tố tiếp tục đi vào đường ruột, gan, thận, có thể gây viêm gan, suy thận cấp, co giật, rối loạn ý thức, thậm chí tử vong.
- Ảnh hưởng lâu dài: Một số độc tố tích tụ lâu ngày có thể gây viêm lặp đi lặp lại, dẫn đến viêm ruột, viêm dạ dày mãn tính hoặc các vấn đề sức khỏe khác.
Vì vậy, việc làm sao để nôn hết thức ăn khi bị ngộ độc là bước xử lý cấp bách ngay tại nhà trước khi đưa người bệnh đến cơ sở y tế.
Xem thêm: Gạo ST25 có bao nhiêu loại chính và đặc điểm của từng loại
Các phương pháp gây nôn khi bị ngộ độc
Để gây nôn khi bị ngộ độc thức ăn, bạn có thể áp dụng các biện pháp dân gian kết hợp với chăm sóc y tế cơ bản. Dưới đây là những cách gây nôn phổ biến, được nhiều bác sĩ và chuyên gia khuyên dùng:
Uống nước muối sinh lý (0,9%) hoặc nước muối pha loãng
- Pha nước muối: Cho khoảng 2 thìa cà phê muối vào 200–250 ml nước ấm (nhiệt độ khoảng 30–35°C).
- Uống một hơi thật sâu: Khi uống, cố gắng nuốt nhanh một hơi để muối tiếp xúc với thành dạ dày, tạo cảm giác buồn nôn.
- Cơ chế tác động: Nước muối sẽ kích thích niêm mạc dạ dày, làm tăng áp lực, tạo phản xạ nôn. Nhờ vậy, thức ăn và độc tố sẽ được đẩy ra ngoài nhanh chóng.
Lưu ý: Nếu không có nước muối sinh lý, bạn cũng có thể dùng nước lọc ấm. Mặc dù hiệu quả thấp hơn nhưng vẫn có tác dụng kích thích buồn nôn.
Dùng ngón tay hoặc que đè lưỡi
- Rửa tay thật sạch: Trước khi móc họng, cần rửa tay kỹ bằng xà phòng, sát khuẩn để tránh đưa vi khuẩn vào họng.
- Kích thích phản xạ nôn: Dùng ngón tay trỏ hoặc que đè lưỡi đặt sát gốc lưỡi, nhấn nhẹ và day vòng quanh vị trí này để người bệnh buồn nôn và nôn ra thức ăn.
- Chú ý tư thế: Khi thực hiện, người bệnh nên ngồi hoặc đứng hơi cúi người về phía trước để tránh chất nôn chảy ngược vào phổi. Nếu bệnh nhân quá yếu, nên đặt nằm nghiêng (hướng bên trái) để giảm nguy cơ sặc.
Tư thế nằm nghiêng an toàn
- Nằm nghiêng bên trái: Tư thế này giúp bảo vệ đường hô hấp, tránh sặc khi nôn, đồng thời hỗ trợ cho thức ăn và chất độc dễ dàng theo trọng lực chảy ra ngoài.
- Gối một bên: Đặt gối hoặc đệm thấp dưới đầu để nâng cao nhẹ, giúp cổ họng thông thoáng, giảm nguy cơ sặc vào phổi.
Sử dụng thuốc kích thích nôn (theo chỉ định y tế)
Chỉ dùng khi có hướng dẫn của bác sĩ. Các loại thuốc như syrup ipecac (không phổ biến tại Việt Nam) có thể kích thích trung tâm nôn, tuy nhiên, nếu dùng sai cách có thể gây hại thêm cho dạ dày và đường tiêu hóa.
Trong thực tế, thuốc kích thích nôn không được khuyến khích tự dùng tại nhà. Nếu bạn nghi ngờ ngộ độc nghiêm trọng, thay vì cố gắng tự dùng thuốc, hãy đưa người bệnh đến bệnh viện gần nhất.
Lưu ý quan trọng khi gây nôn
Đối tượng không nên tự gây nôn
- Người mất ý thức: Bệnh nhân hôn mê, co giật, rối loạn tri giác không nên tự gây nôn do nguy cơ sặc, tắc nghẽn khí quản.
- Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Hệ tiêu hóa bé còn non yếu, không nên tự ý móc họng hoặc cho uống nước muối. Thay vào đó, nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế.
- Người bị nhiễm chất ăn mòn: Nếu nghi ngờ ngộ độc do hóa chất ăn mòn (xà phòng, axit, kiềm), không nên gây nôn vì có thể làm tổn thương nghiêm trọng thực quản, dạ dày khi chất độc trào ngược. Cần gọi cấp cứu ngay.
Cách thực hiện an toàn
- Kiểm tra trạng thái người bệnh: Bệnh nhân phải tỉnh táo, hợp tác, có thể ngồi hoặc đứng vững để tự nôn.
- Giữ môi trường vệ sinh: Chuẩn bị chậu hoặc túi nilon có nắp để không bắn bẩn, dễ vệ sinh.
- Theo dõi sát sau khi nôn: Sau mỗi lần nôn, quan sát xem có dấu hiệu nôn ra máu, màu lạ hay không. Nếu xuất hiện tình trạng đó, cần đưa ngay đến bệnh viện.
- Không lạm dụng: Gây nôn quá nhiều lần trong thời gian ngắn có thể khiến niêm mạc họng viêm, tổn thương dạ dày, loét thực quản.
Xem thêm: Mua thực phẩm sạch
Chăm sóc sau khi gây nôn và bù nước, điện giải
Bù nước và điện giải
- Dung dịch Oresol: Sau khi nôn, bệnh nhân thường mất nước và điện giải. Hãy cho họ uống từng ngụm dung dịch Oresol pha đúng tỷ lệ (gói Oresol pha với 1 lít nước lọc), chia nhỏ thành nhiều lần để không kích thích dạ dày quá mức.
- Nước lọc và nước trái cây loãng: Nếu không có Oresol, có thể cho uống nước lọc ấm, nước chanh pha loãng hoặc nước dừa để bổ sung kali và khoáng chất.
- Tránh đồ uống có gas, cồn: Các loại nước ngọt có ga, bia, rượu sẽ kích thích niêm mạc dạ dày, dễ gây buồn nôn trở lại.
Chế độ ăn uống
- Nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc: Sau khi nôn và bù nước, cơ thể cần thời gian để hồi phục. Hạn chế vận động mạnh.
- Dinh dưỡng nhẹ nhàng: Trong 24–48 giờ đầu, nên ăn các thức ăn dễ tiêu như cháo loãng, súp, bánh mì mềm, khoai tây nghiền.
- Từ từ quay lại chế độ ăn bình thường: Khi tình trạng ổn định, không còn buồn nôn, có thể dần dần tăng độ đặc và dinh dưỡng của bữa ăn.
Theo dõi triệu chứng
- Đau bụng và tiêu chảy: Theo dõi nếu triệu chứng này kéo dài quá 48 giờ hoặc xuất hiện máu trong phân, cần đưa đến bác sĩ.
- Sốt và co giật: Xuất hiện sốt cao, co giật, rối loạn ý thức là dấu hiệu cảnh báo ngộ độc nặng, không nên trì hoãn việc đi cấp cứu.
- Dấu hiệu mất nước nặng: Khô môi, da tái nhợt, tiểu ít, mắt trũng, mạch đập nhanh, huyết áp giảm. Khi thấy những dấu hiệu này, cần cho bệnh nhân uống Oresol hoặc truyền dịch tại cơ sở y tế.
Khi nào cần đưa đến cơ sở y tế
- Ngộ độc nghiêm trọng: Nôn mửa liên tục, không có khả năng nôn hết thức ăn, nhiễm độc sâu, mất nước nhanh.
- Dấu hiệu mất nước nặng: Mắt trũng, khô miệng, da nhăn nheo, tiểu ít, mạch nhanh, huyết áp thấp.
- Triệu chứng đường tiêu hóa nặng: Đau bụng dữ dội, tiêu chảy phân lẫn máu, phân đen.
- Biểu hiện hệ thần kinh: Choáng váng, rối loạn tâm thần, co giật, liệt nửa người.
- Ngộ độc trẻ em và người già: Nhóm này có sức đề kháng yếu, dễ diễn biến nặng, nên đưa đến bệnh viện ngay khi có dấu hiệu bất thường.
Kết luận
Việc xử lý ngộ độc thực phẩm kịp thời, an toàn có thể cứu người bệnh qua giai đoạn nguy hiểm. Câu hỏi được đặt ra là làm sao để nôn hết thức ăn khi bị ngộ độc đã được giải đáp chi tiết qua:
- Các phương pháp gây nôn: Uống nước muối sinh lý, kích thích họng, tư thế nằm nghiêng.
- Lưu ý quan trọng: Chỉ gây nôn khi người bệnh tỉnh táo, không dùng cho trường hợp hôn mê, trẻ nhỏ, hay ngộ độc hóa chất ăn mòn.
- Chăm sóc sau nôn: Bù nước – điện giải, dinh dưỡng nhẹ nhàng, theo dõi sát triệu chứng.
- Khi nào cần đến viện: Dấu hiệu mất nước nặng, đau bụng dữ dội, sốt cao, co giật, trẻ em, người già.
Bằng cách tuân thủ quy trình trên, bạn sẽ giảm thiểu tối đa tác hại của chất độc, bảo vệ sức khỏe cho bản thân và người thân trong gia đình. Hãy luôn nhớ rằng, nếu không chắc chắn hoặc người bệnh có biểu hiện nặng, hãy gọi ngay cấp cứu hoặc đưa đến cơ sở y tế gần nhất để được can thiệp kịp thời. Chúc bạn và gia đình luôn khỏe mạnh!
