Mất nước và điện giải là nguy cơ chính dẫn đến hàng loạt hệ lụy không tốt cho sức khỏe, dù chỉ cần sau một ngày không uống đủ nước. Nước là điều kiện cốt yếu của sự sống. Con người có thể nhịn đói 7 ngày nhưng nhịn uống nước trong 7 ngày là không thể. Do đó, vai trò quan trọng của nước và các chất điện giải như (gồm Na, K và Cl…) đối với cơ thể là không thể phủ nhận được.
Vai trò của nước và chất điện giải trong cơ thể
Nước cung cấp, vận chuyển, và là dung môi hòa tan các chất dinh dưỡng cần thiết cho tế bào, như các khoáng chất, glucozo, vitamin… giúp duy trì sự sống cho cơ thể.
Nước đóng vai trò cùng với gan, thận loại bỏ các độc tố mà các tế bào loại bỏ thông qua đường nước tiểu và phân.
Nước giúp cân bằng nhiệt độ giữa cơ thể và môi trường nhờ cơ chế giải phóng nhiệt khi nhiệt độ môi trường cao hơn nhiệt độ cơ thể và sự đổ mồ hôi, bay trên bề mặt da trong trường hợp ngược lại giúp làm mát cơ thể.
Nước giúp giảm ma sát, là chất bôi trơn hiệu quả quanh các xương khớp.
Cùng với vai trò của nước, cũng cần nhắc đến luôn các chất điện giải, gồm natri (Na), kali (K) và chloride (Cl) là các chất cần thiết trong khẩu phần ăn. Na có vai trò điều hoà áp trong hệ thống tim mạch, K có vai trò vận chuyển xung động thần kinh và duy trì huyết áp bình thường. Cl cùng với Na, K giúp duy trì cân bằng nước, pH máu và thành phần dịch vị (HCl).
Các loại rau xanh, cà chua, ớt đỏ rất giàu Kali – chất điện giải cần thiết trong cơ thể.
Biểu hiện và những hệ lụy nghiêm trọng khi cơ thể mất nước và chất điện giải
Chúng ta đã biết vai trò chính của các chất điện giải đối với cơ thể, nhưng khi nào cơ thể dễ bị rối loạn những chất này và những nguy cơ cụ thể nào sẽ xảy đến? K có nhiều trong hoa quả tươi, rau như: chuối, cam, đào, dưa hấu, rau bina, bí đỏ, khoai tây, khoai lang, cà chua… Thiếu K trong những trường hợp nôn nhiều, bệnh tiêu hoá mạn… gây rối loạn nhịp tim. Na có nhiều trong thức ăn chế biến sẵn, thức ăn nguồn gốc động vật. Hiếm khi bị thiếu Na (do tiêu chảy, nôn, ra quá nhiều mồ hôi, bệnh thận). Chủ yếu là nguy cơ tiêu thụ quá nhiều Na (do ăn mặn nhiều muối, gây bệnh tăng huyết áp). Khẩu phần có K cao và Na thấp thường dẫn tới huyết áp thấp. Cl có trong muối ăn, nước chấm. Thiếu Cl khi nôn nhiều, ra mồ hôi nhiều liên tục, viêm đường tiêu hoá mạn tính, suy thận. Cl máu cao khi mất nước, thiếu nước.
Những dấu hiệu điển hình của mất nước và chất điện giải: nhức đầu, nước tiểu màu vàng đậm, táo bón, chóng mặt, tăng nhịp tim, da khô.
Mất nước, mất cân bằng Na, K và Cl có liên quan đến rối loạn dẫn truyền các tín hiệu của não. Sự mất cân bằng hóa học có thể gây nhịp tim bất thường, co giật và rối loạn cảm giác. Cuối cùng, có thể bị các vấn đề về sức khoẻ trầm trọng, mất ý thức, giảm thể tích máu và sốc.
Lời khuyên thầy thuốc
Hãy quan tâm để đảm bảo cung cấp đầy đủ nước và các chất điện giải ở mọi lứa tuổi. Theo khuyến cáo của Viện Dinh dưỡng:
Nhu cầu nước của trẻ vị thành niên: 40ml/kg cân nặng.
Từ 19 – 30 tuổi hoạt động thể lực nặng: 40ml/kg.
Từ 19- 55 tuổi hoạt động thể lực trung bình: 35ml/kg.
Người trên 55 tuổi: 30ml/kg
Tuy nhiên không phải đợi đến lúc khát mới uống; nên uống nhiều lần, ít một, uống chậm. Trong những trường hợp đặc biệt như thời tiết nóng bức, ra nhiều mồ hôi cần uống nhiều nước hơn. Trong tiêu chảy ngoài uống nhiều nước cần truyền thêm dịch. (Phải có chỉ định của bác sĩ và chỉ được thực hiện tại cơ sở y tế đủ điều kiện).
BS. Ngô Mỹ Hà
